Oxalá esta crise pase pronto, pero as súas leccións non. Oxalá se nos quede gravado o fráxiles que somos fronte á natureza, e á vez a capacidade que temos de influír nela. Aínda que en xeral, temos pouca memoria para estas cousas, senón porque, sobre todo no que respecta ao cambio climático, a lección que estamos a aprender do confinamento é que temos que facer moito máis.

Unha boa forma de analizar o que está a pasar é utilizar a identidade  IPAT de Commoner,  Ehrlich e  Holdren. É dicir, o impacto ambiental en función da poboación, da actividade económica  per  cápita e da tecnoloxía (ou intensidade de impacto ambiental da actividade económica). Neste caso, o confinamento pola crise do coronavirus está a afectar fundamentalmente á actividade económica A, e tamén á  T, ao reducir o impacto ambiental de parte da actividade porque moitos estamos teletraballando.

Fagamos unhas contas moi rápidas para ver en que medida: en España, nos días que levamos confinados, a demanda de combustibles para automoción caeu, segundo  CLH, nun 70% tras a parada de actividades non esenciais. E a de carburantes para aviación nun 80%. Pola súa banda, a demanda eléctrica ha caído un 25%, segundo Rede Eléctrica de España. Na demanda convencional de gas natural tamén hai cambios, aínda que isto podería estar relacionado coa meteoroloxía tan cambiante destes días. En calquera caso, se lembramos que as emisións de CO₂ do sector do transporte son un 27% do total, e as do sector eléctrico aproximadamente un 25%, estes cambios supoñerían unha redución dun 25% nas emisións de CO₂ en España. A nivel global, Michael  Liebreich estima que a caída pode ser do 20%.

É dicir, baixo condicións moi duras, parando case toda a economía e confinándonos nas nosas casas, o máximo que estamos a poder facer é reducir as nosas emisións ata un 25%. E isto, se o mantemos durante un ano. Se –oxalá–, a normalidade volve tras dúas ou tres meses, a redución anual quedará nun 5%. A comparar coa redución do 33% que temos que facer nos próximos 10 anos. Claramente temos que facer máis. Que podemos aproveitar desta crise para o impulso que se necesita? Pois algunha cousa hai.

Primeiro, podemos, cando toque empezar a inxectar diñeiro na economía para recuperarnos da recesión, asociar estes investimentos a criterios de crecemento sostible: investimentos en eficiencia enerxética, en renovables, en cambios urbanísticos ou en procesos industriais máis limpos. En xeral, cambiar o noso modelo de desenvolvemento económico cara a outro menos dependente do consumo enerxético e de materiais.

Segundo, podemos tratar de manter algúns dos cambios de comportamento aos que nos vimos obrigados polo confinamento. Pero, como dicía antes, a nosa memoria é débil. Sería conveniente reforzar estes cambios con sinais que nos fagan máis difícil volver aos malos costumes. Por exemplo, aproveitar para encarecer as viaxes en avión, ou o uso do coche privado, e así tratar de consolidar o uso das videoconferencias e o teletraballo, ou evitar o rebote nas viaxes de lecer que virá axudado polos baixos prezos do petróleo. Iso si, sexamos realistas: moitas das reducións de mobilidade non están asociadas a teletraballo senón a desemprego forzoso. E do teletraballo real, só unha parte poderá manterse razoablemente. Así que non é de esperar que haxa grandes melloras neste ámbito.

Terceiro, deberiamos aproveitar os movementos solidarios e cívicos que se están xerando para canalizar tamén actuacións en materia ambiental, en oposición a moitas actitudes partidistas que estamos a ver nalgúns dos nosos líderes políticos.

Creo que debemos actuar nestes tres ámbitos. Pero a clave estará no primeiro. Porque é o que fai cambiar de forma significativa a  T, a nosa intensidade enerxética e de emisións, sen que se vexa afectada a A que mantén o noso benestar.

NOTA: En materia de contaminación atmosférica nas cidades, a situación é moi distinta. Aquí o transporte rodado é responsable do 80% dos danos, e, por tanto, calquera redución ten uns efectos positivos moito maiores. Ademais, nas grandes cidades é máis sinxelo tratar de limitar o uso do vehículo privado, pois hai máis alternativas de transporte público. Pero, de novo, para iso fan falta políticas efectivas que consoliden os cambios de comportamento.

Vía: CONAMA

Foto de Andreu Romaní