A vida vólvese cada vez máis dependente da tecnoloxía e as grandes marcas sábeno. Canto menos duren os aparellos, antes regresarán os consumidores aos mercados. Esta premisa tan abstracta e certeira é a denominada obsolescencia programada: o tempo de vida útil que as empresas calculan e planifican para os seus produtos tecnolóxicos. Os teléfonos, as tabletas, os portátiles, as impresoras e ata as lavadoras están destinadas a unha morte cada vez máis temperá. 

Detrás desta realidade escóndese un novo problema ambiental que implica, segundo cálculos da European Environmental Bureau (EEB), a emisión anual de algo máis de 48 millóns de toneladas de CO₂. Estas cifras xigantescas débense a un aumento do consumo de enerxía e recursos para satisfacer a crecente demanda de produtos tecnolóxicos e para a eliminación dos anteriores aparellos. “Este estudo é unha proba máis de que Europa non pode cumprir coas súas obrigacións climáticas sen abordar os nosos patróns de produción e consumo. O impacto climático da nosa cultura de teléfonos intelixentes  desechables é demasiado alto”, valora Jean-Pierre  Schweitzer, oficial de Políticas para a Economía Circular en EEB.

A maior parte das emisións que hai detrás dos aparellos electrónicos vincúlase, non tanto á enerxía que poidan consumir durante o seu funcionamento como á contaminación que se xera durante toda a súa fabricación. Bo exemplo diso son os teléfonos móbiles, en tanto que o 75% dos gases de efecto invernadoiro que levan asociados correspóndense con todo o proceso produtivo, co transporte e a distribución comercial. É dicir, tres cuartas partes das emisións que un teléfono móbil leva agregadas realízanse antes de que o consumidor os  desembale da caixa.

O tempo medio de vida útil dun Smartphone e un portátil está entre os 3 e os 4 anos. No caso dunha lavadora, a súa lonxevidade rolda os 11 anos e se falamos de aspiradoras –outro electrodoméstico común– seguramente terminen obsoletas ao cumprir os 4 anos. Tan só con alongar un ano a vida destes produtos conseguiríase reducir 4 millóns de toneladas de CO₂ ao ano. Algo que, segundo a  EEA, equivalería a eliminar de golpe preto de dous millóns de coches das estradas de Europa.

Ao problema dos gases de efecto invernadoiro débese engadir o problema de residuos de que se vincula ás curtas vidas de móbiles e outros obxectos do mesmo calibre. Tanto é así, que se estima que só en España xéranse ao ano preto de 930.000 toneladas de lixo procedente de aparellos electrónicos. En Europa, as cifras oscilan entre as dez e as doce toneladas, segundo a propia Comisión Europea.

“Máis aló do que supón para os petos, creo que hai poucos cidadáns que teñan conciencia do que a obsolescencia programada supón a nivel ecolóxico. Apenas hai informacións gobernamentais sobre o que significan  medioambientalmente estás prácticas”, explica a Público Benito Muros, presidente da Fundación de Enerxía e Innovación Sustentable sen Obsolescencia Programada.

Ademais da programación deliberada dos anos de vida dos aparellos electrónicos, existen outras limitacións estéticas que reforzan esa idea de obsolescencia programada. A tiranía do deseño da maioría dos produtos provoca que as reparacións sexan máis custosas dos que eran antes. Segundo Laura Rubio, portavoz de Asociación Española de Recuperadores de Economía Social e Solidaria (AERESS), a forma na que se fabrican os artefactos supón unha “barreira importante para a reutilización e a reparación”.

“A maioría das veces o consumidor, polo que lle custa reparalo, decide comprar un obxecto novo, co que xa pasamos a xerar lixo electrónico”, engade Muros. A substitución do aparafusado polo pegamento nos teléfonos do actual mercado é un exemplo de como se esconden as pezas aos usuarios. Se a substitución dunha pequena batería de  litio era algo factible e alcanzable fai uns poucos anos, a ensamblaxe actual fai que sexa practicamente imposible.

Muros, pola súa banda, pon en evidencia os problemas que pode xerar que a denominada transición ecolóxica estea a fiar todas as súas esperanzas nunha revolución tecnolóxica que precisamente non garante que “todos os produtos sexan  reparables e  actualizables tanto en software como en hardware”.

Combater a obsolescencia “é complicado, pero non imposible”, explican desde Amigos da Terra. A organización ecoloxista –que impulsou a campaña  alargascencia para loitar contra a morte programada dos produtos electrónicos– reclama medidas lexislativas a nivel nacional para que se poña fin a esta práctica que xera tantas cantidades de contaminación. “A Autoridade  Garante da Competencia e do Mercado de Italia multou a  Samsung con 5 millóns de euros e a  Apple con 10 millóns” por acurtar a vida dos produtos, citan desde a organización. Leste, quizá, é un dos camiños para seguir, opinan.

Rubio, pola súa banda, reclama que se impulse unha “etiquetaxe de durabilidade” para garantir que o consumidor saiba o que compra e que os produtores “se responsabilicen da xestión dos residuos”. Se se obrigase a que as compañías pagasen polos residuos “ espabilarían” e farían que os seus produtos fosen máis propensos á reutilización, comenta a experta de AERESS.

Desde a Fundación de Enerxía e Innovación Sustentable sen Obsolescencia Programada reclaman que se incremente a lei de garantías de dúas a cinco anos e que se elimine a letra pequena das garantías xa que establecen numerosas restricións que impiden que os aparellos sexan reparados en caso de defecto.

“É imprescindible tratar de reparar o obxecto ou aparello que se nos estragou, se non se pode ver o uso que lle damos e valorar se nolo poden prestar ou se se pode alugar e, por último, antes de comprar nada novo, sempre está a opción de adquirilo de segunda man”, argumentan desde Amigos da Terra, para poñer énfase no poder que teñen os consumidores e o valor da economía circular.

Via: Público